برای آن که بناهای تاریخی را سیل نبرد چه نموده اید؟ - وبلاگ پیوست

به گزارش وبلاگ پیوست، هنوز از سرنوشت بناهای تاریخی که در سیل تابستان تخریب شدند، اطلاع دقیق و کاملی در دست نیست. شروع فصل سرما و بارش نگرانی درباره شرایط این بناها و محوطه های تاریخی را که قبلا در سیل آسیب دیده اند و یا در معرض خطر دوباره قرار گرفته اند دو چندان نموده، اکنون این پرسش مطرح است چه تدبیری برای پیشگیری از تکرار حادثه، اجرا شده است؟

به گزارش وبلاگ پیوست سیل پدیده طبیعی است که علاوه بر آسیب زیادی که به زیستگاه، اموال و جان انسان ها وارد می نماید، بسیاری از بناها و محوطه های تاریخی را به خطر می اندازد. در سال های اخیر بناهای تاریخی زیادی دست کم در 17 استان در سیل به طور کامل تخریب شد و یا بخشی از آن ها آسیب جدی دید، آنچنان که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی هم گزارش داد در سیل تابستان 1401 حدود 735 بنای تاریخی تخریب و 2500 میلیارد تومان زیان مالی وارد شد. یک درصد از بافت تاریخی شهر یزد که یونسکو هم ثبت جهانی شده است، از بین رفت.

حال در آستانه فصل بارش های پاییزی و زمستانی پرسش این است استان ها به ویژه آن هایی که در سال های اخیر سیل خیز بوده اند، برای استحکام بخشی و محافظت از بناهای تاریخی و پیشگیری از تکرار واقعه چه تدبیری نموده اند؟

از ابتدای پاییز 1401 بعضی از استان ها از جمله ایلام، اصفهان، خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد و لرستان درگیر سیل شده اند، این نگرانی همچنان وجود دارد آثار تاریخی بیشتری قربانی سیل شوند، به ویژه آن که از تابستان تا پاییز سال جاری فرصت زیادی نبوده تا برای مقاومت و محافظت از آثاری که قبلا در سیل تابستان 1401 و حتی سال های گذشته آسیب دیده اند، اقدام گردد. بعضی از این آثار که پس از سیل به حال خود رها شده اند، به تدریج استحکامشان را از دست داده و روند تخریب آن ها نیز سرعت گرفته است.

خبرگزاری ایسنا با در نظر گرفتن این احتمالات با استان هایی که بیشتر در معرض سیل و بارندگی قرار دارند، درباره اقدامات و تمهیداتی که برای حفاظت از بنا و محوطه های تاریخی داشته اند، گفت وگوهایی انجام داده است. در این میان بعضی استان ها از جمله گیلان و گلستان با وجود پیگیری های مستمر ایسنا، اما همکاری ننموده و جوابگو نبودند و شرایط بناها و محوطه های تاریخی در این استان ها چندان معلوم نیست.

فرزاد شریفی مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ایلام درباره اقداماتی که برای حفاظت آثار تاریخی از آسیب های ناشی از باران و سیل در این استان صورت گرفته است، به ایسنا گفت: پیش از شروع بارندگی ها، در قلعه های تاریخی و بناهایی که در مرکز سیلاب های احتمالی قرار دارند، عملیات نجات بخشی و پایش آن ها را شروع می کنیم. نمونه آن قلعه شاخ در شهرستان دهلران است که عملیات نجات بخشی آن را قبل از سیل تابستانی که رخ داد، انجام داده بودیم و مسئله ای هم برای آن پیش نیامد. بعلاوه تیم کارشناسی در معاونت میراث فرهنگی فهرستی از آثار در خطر که احتمال ریزش هم دارند، تهیه می نمایند تا قبل از فصل های باران زا، عملیات استحکام بخشی برای آن ها انجام گردد.

مهدی عابدینی معاون میراث فرهنگی استان مازندران نیز گفت: تعدادی خانه تاریخی داریم که در اختیار مالکان شخصی هستند و از آن ها استفاده می گردد، مسلما چنین بناهایی به وسیله مالکان پایش و محافظت می گردد. در مقابل، بناهایی هم داریم که ساکن ندارند، اما مالکانی دارند که اقدامات حفاظتی بنا را انجام می دهند. میراث فرهنگی هم بازسازی بعضی از این بناهای تاریخی را برعهده دارد، برای مثال سقف آن ها را برای پیشگیری از خطرات احتمالی باران و برف بازسازی می نمایند.

او بعلاوه اظهار کرد: بافت های تاریخی در استان مازندران از ابتدا معماری مطابق با باران داشته و اصولا در سیل آسیبی نمی بینند. این معماری و بافت که شامل سقف های شیروانی، راه های خروجی آب و زهی کشی داخل کوچه ها هستند، اکثرا با بارش ها سازگار شده اند.

عابدینی گفت: محوطه ها و تپه های تاریخی که کاوش نشده اند، مسئله ای در برابر باران نخواهند داشت، اما باید برای تپه های کاوش شده با داربست، حَلَب گالوانیزه و ایرانیت پوشش ایجاد می کنیم تا معماری از خاک بیرون آمده آسیب نبیند. نمونه آن گوهر تپه در بهشهر است که از قدیم اقداماتی برای آن انجام داده ایم و نزدیک به ده پانزه سال است که پوشش و سقف دارد. بعلاوه آتشکده سوادکوه را که کاوش نموده ایم، در حال حاضر نصب پوشش و سقف است که در زمستان سال جاری از برف و باران آسیب نبیند.

جلیل جباری مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان غربی نیز با اشاره به این که سیل به محوطه ها و باران به بناهای تاریخی حتما آسیب می رساند، درباره تمهیدات این استان به ایسنا گفت: ما برای پیشگیری از این آسیب ها منتظر فصل بارندگی نمی شویم و اقدامات حفاظتی و بازسازیی آثار تاریخی را از قبل انجام می دهیم. اگر بنایی لازم داشته باشد پوشش های حفاظتی برای آن می گذاریم، روی محوطه ها و بقایای معماری معمولا لایه های کاه گلی استفاده می گردد تا از شش ماه دوم سال به راحتی گذر نمایند. محوطه تاریخی حسنلو، محوطه تخت سلیمان و بنای قره کلیسا در شمال استان از جمله آثاری هستند که برای آن ها پوشش های حفاظتی ایجاد شده است تا در برابر بارندگی آسیب نبینند.

روح الله محمدی معاون میراث فرهنگی استان اردبیل هم به اقداماتی که برای پیشگیری از آسیبِ باران و سیل، برای بعضی از بناهای تاریخی این استان صورت گرفته است، اشاره نمود و گفت: بناهایی که زیر نظر میراث فرهنگی است مانند شیخ صفی، آدینه مسجد اردبیل و مجموعه شیخ کلهران به صورت دوره ای و مکرر به وسیله گروه های بازسازیی و حفاظتی پایش می شوند. در فصل باران زا و سرما هم این پایش ها ادامه دار است، خصوصا شرایط پوشش های پشت بام. تمام هدف این است که آسیب های احتمالی به حداقل ممکن برسد. واقعیت این است که بودجه های بازسازیی خیلی کم تر از احتیاج است و نمی گردد در همه محوطه ها و بناها به صورت ایده آل این اقدامات انجام گردد، بنابراین حفاظت و پایش بناها برای جلوگیری از تخریب مهم تر است. برای کاروانسرای شاه عباسی که نامزد ثبت جهانی است، پوشش سقف آن را که خاکی بود و علف های هرز روی آن درآمده است را با آجر و لایه آهک بازسازی کردیم. داخل آن را نیز به صورت اصولی بازسازی کردیم تا در فصل سرما پایداری و مقاومت آن نسبت به برف و باران بیشتر گردد.