دو دشمن کلیه آدم ها
به گزارش وبلاگ پیوست، دیابت و فشارخون عامل 70 درصد از موارد نارسایی کلیه اند. کلیه ها یک جفت عضو کوچک (تقریبا به مقدار یک دست مشت نموده) لوبیایی شکل هستند که در دو طرف مهره ها و در زیر دنده های تحتانی قرار گرفته اند. این اعضا، محصولات
تبادل نظر با آقای دکتر امیرعلی سهراب پور، متخصص بیماری های داخلی
دیابت و فشارخون عامل 70 درصد از موارد نارسایی کلیه اند. کلیه ها یک جفت عضو کوچک (تقریبا به میزان یک دست مشت نموده) لوبیایی شکل هستند که در دو طرف مهره ها و در زیر دنده های تحتانی قرار گرفته اند. این اعضا، محصولات فرعی متابولیسم و سموم را به صورت ادرار از بدن دفع می نمایند و تعادل مایعات و املاح بدن را به عهده دارند. با وجود چنین اعضای مهمی در بدن، ما انواع غذاها، داروها، مواد افزودنی و مایعات اضافی را مصرف می کنیم و نگران فراوری بیش از حد محصولات فرعی و زاید نیستیم، زیرا کلیه های سالم، مقادیر اضافی این مواد را در ادرار دفع می نمایند. اما آیا می دانید رعایت نکردن چه مسایلی باعث می گردد کلیه تخریب گردد و از کار بیفتد؟ گفت وگویی با دکتر امیرعلی سهراب پور، متخصص بیماری های داخلی و استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام دادیم تا بیشتر با عملکرد کلیه و عوارض ناشی از سالم نبودن آن آشنا شویم.
آقای دکتر! نقش اصلی کلیه ها در بدن چیست؟
یکی از وظایف مهم و اصلی کلیه ها، تنظیم تعادل مایعات و املاح بدن است. برای آنکه عملکرد کلیه ها به درستی انجام گردد، باید خون کافی وارد آنها گردد و به شبکه پیچیده مویرگی شان برسد. کلیه ها علاوه بر تنظیم آب و املاح بدن، وظیفه فراوری هورمون اصلی خونساز بدن را هم بر عهده دارند. یکی دیگر از وظایف کلیه ها، دفع سموم بدن با آب به صورت ادرار است.پس نوشیدن آب به میزان کافی در عملکرد کلیه ها تاثیرگذار است؟
بله، کم آب ماندن بدن، کلیه ها را به سموم و داروهای زیان آور حساس تر می نماید. اگر فردی سنگ کلیه یا در سابقه خانوادگی اش ابتلا به بیماری های کلیوی وجود دارد، مصرف کافی آب در شبانه روز برایش بسیار مهم است.برای حفظ سلامت کلیه ها به چه نکاتی باید توجه کرد؟
یکی از ارکان حفظ سلامت انسان، محافظت از کلیه ها در برابر آسیب هاست. بیماری های کلیوی در مراحل اولیه کاملا بی علامت هستند، بنابراین تنها راه اطلاع از بیماری های کلیوی در این مراحل ابتدایی، انجام آزمایش های مربوطه است. بعضی علایم ممکن است نشان دهنده ابتلا به بیماری کلیوی باشند که در صورت وجود هر یک از آنها حتما باید به پزشک مراجعه کرد تا آزمایش لازم را درخواست کند. این آزمایش ها روی نمونه خون و ادرار انجام می شوند و گاهی برای اطمینان از نتایج آنها باید بیش از یک بار انجام شوند. تغییر در تعداد دفعات ادرار یا حجم ادرار در شبانه روز، تغییر رنگ ادرار، ورم صورت یا ورم پاها و درد یا سوزش حین دفع ادرار می تواند از علایم ابتلا به بیماری کلیوی باشد.توجه به این علایم تا چه حد در حفظ کارکرد کلیه موثر است؟
اهمیت ندادن به این علایم، ممکن است به تخریب بخشی از بافت کلیه بینجامد. زمانی که قسمتی از کلیه از بین برود و از این واقعه مدت زمانی بگذرد، ممکن است دیگر ترمیم نگردد. در حالی که اگر به سرعت متوجه عوامل خطرزا برای کلیه شویم، به احتمال زیاد می توان از نارسایی برگشت ناپذیر کلیه پیشگیری کرد. متاسفانه گاهی فرد هنگامی از بیماری کلیوی خود مطلع می گردد که بخش زیادی از بافت کلیه از بین رفته است. در این موارد نکته بسیار مهم، اتخاذ تدابیر و اقدام هایی است که بافت به جامانده کلیه را از آسیب حفظ کند. اگر این اقدام ها به درستی انجام شوند، معمولا تا سال های سال فرد می تواند با بخشی از کلیه که کار می نماید، با سلامت به زندگی ادامه دهد. مهم ترین این اقدام ها، کنترل دقیق فشارخون تحت نظر پزشک است. اگر فردی دچار کم کاری کلیه است، در مصرف انواع داروها باید احتیاط زیادی به خرج دهد. ما از چنین بیمارانی می خواهیم هرگاه به پزشک مراجعه می نمایند، یادآوری نمایند دچار این مشکل هستند تا پزشک در تجویز داروها ملاحظات لازم را در نظر بگیرد. انجام تصویربرداری با ماده حاجب در چنین افرادی منع دارد و لازم است به این نکته هم توجه گردد.شایع ترین علت آسیب به کلیه چیست؟
شایع ترین علل ابتلا به بیماری های کلیه در جهان، دیابت و پرفشاری خون هستند. حدود 70 درصد تمام موارد نارسایی کلیه از این دو علت ناشی می شوند. نوع تغذیه و کنترل فشار خون در بیماران مبتلا به پرفشاری خون و دیابت، در پیشگیری از آسیب به کلیه موثر است. بعضی علل بیماری های کلیوی ناشناخته اند. عوارض دارویی و سنگ های کلیه از دیگر علل آسیب کلیه ها هستند. متاسفانه مصرف خودسرانه بعضی داروها مانند داروهای مسکن و آنتی بیوتیک ها هم می تواند به کلیه ها آسیب برساند.چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به بیماری های کلیوی هستند؟
در صورتی که کسی به بیماری قند (دیابت) یا پرفشاری خون یا چاقی دچار باشد، در یک یا چند نفر از اعضای خانواده اش بیماری کلیوی وجود داشته باشد، سیگار مصرف کند یا سنش بالاتر از 50 سال باشد، بیش از سایرین درمعرض خطر است.برای پیشگیری از آسیب کلیوی و نرسیدن به مرحله نارسایی کلیه چه کارهایی باید انجام داد؟
برای پیشگیری از این مساله با هر روشی که امکان پذیر باشد باید فشارخون را کنترل کرد. پرفشاری مزمن خون یکی از شایع ترین علل نارسایی کلیه در مردان و زنان است. اگر فردی سیگاری است، باید آن را ترک کند. مصرف سیگار علاوه بر خطرهای دیگری که برای سلامت دارد، خطر نارسایی کلیه را هم افزایش می دهد. با ترک سیگار، فشارخون هم کاهش خواهد یافت و این مساله خود عامل مهم دیگری در کاهش خطر نارسایی کلیه است. پرهیز از مصرف بی رویه داروها و نوشیدن آب به میزان کافی، از عوامل دیگر موثر در کاهش آسیب به کلیه ها هستند.چه زمانی فرد دیالیزی می گردد؟
متاسفانه رعایت نکردن اصول تغذیه مناسب و عدم کنترل قند یا فشارخون یا توجه نکردن به علایم تغییر تعداد دفعات ادرار یا حجم ادرار و... به مرور زمان می تواند باعث نارسایی کلیه گردد. نارسایی کلیه، مرحله نهایی بیماری کلیوی است و هنگامی اتفاق می افتد که کلیه ها دیگر قادر به انجام کاری که به عهده شان است، نیستند. این اتفاق موقعی می افتد که 85 تا 90 درصد بافت هردو کلیه از بین رفته باشد. در چنین وضعیتی باید دیالیز انجام گردد. عملیات دیالیز جایگزینی برای بسیاری از وظایف و مسوولیت های طبیعی کلیه است. این روش درمانی به فرد امکان می دهد با اینکه کلیه هایش به خوبی کار نمی نماید، بتواند به حیات خود ادامه دهد. یادمان باشد که دیالیز باعث بهبود بیماری کلیوی نمی گردد و فقط جایگزینی برای کلیه از دست رفته است.چه توصیه ای به افراد دیالیزی دارید؟
نقش مهم تغذیه را هرگز نمی توان نادیده گرفت. بیماران دیالیزی در مصرف نمک و مایعات باید دقت نمایند. مصرف غذاهای حاوی پتاسیم نظیر میوه ها، آجیل، شکلات، کمپوت و آبمیوه باید محدود گردد. مصرف مکمل های ویتامینی و آهن کافی تحت نظارت و به دستور پزشک برای این افراد لازم است. مصرف سیگار برای همه افراد مضر است اما در بیماران دیالیزی به علت احتمال بالای ابتلا به بیماری های قلبی - عروقی خطر بیشتری دارد و باید حتما ترک گردد. بیماران دیالیزی در معرض سوءتغذیه هستند و بروز سوءتغذیه در این گروه از بیماران باعث کاهش طول عمر می گردد. مصرف کالری در این بیماران باید در حد کافی باشد. مشاوره با متخصصان تغذیه برای این گروه از بیماران مفید است.نگاه متخصص تغذیه : بخورنخورهای کلیوی
دکتر محمدحسن انتظاری، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی اصفهانکاهش مصرف میوه و سبزیجات، دریافت بیش از حد پتاسیم، مصرف موادغذایی ای که باعث افزایش فشارخون می گردد، استفاده بیش ازحد کود در فرآیند تهیه میوه و سبزیجات، مسمومیت های تغذیه ای و سموم مورد استفاده در دفع آفات، زمینه ابتلا به نارسایی کلیوی را فراهم می نماید.
درواقع عدم پاکسازی کامل سموم مورداستفاده در دفع آفات گیاهی یا نگهداری موادغذایی مانند گندم باعث ابتلا به این بیماری می گردد. سیر فرایند این بیماری به گونه ای است که با گذشت زمان بیماری نمایان می گردد. نتایج تحقیقات نشان می دهد استفاده از ظروف آلومینیومی هم که باعث ترکیب آلومینیوم با موادغذایی داخل آن می گردد در ابتلا به نارسایی کلیوی موثر است. مصرف خودسرانه داروها به خصوص مسکن و آنتی بیوتیک ها و بعضی از داروها بدون نسخه پزشک در وهله اول به کبد و سپس به کلیه آسیب می رساند. توصیه می گردد افراد مبتلا به فشارخون رژیمی کم نمک بگیرند و به میزان کافی مایعات بنوشند. مصرف پروتئین را هم کاهش بدهند. دریافت موادغذایی پرپروتئین باعث افزایش کارکرد کلیه و تشدید بیماری می گردد. از زیاده روی در مصرف گروه موادغذایی چرب و چربی ها و گوشت پرهیز نمایند. بهتر است بدانید محافظت از کلیه در سلامت قلب هم موثر است. اگر دیابت دارید از کلیه هایتان مراقبت کنید و وزن خود را کاهش دهید. بیماران کلیوی باید از سبزی ها و میوه های کم پتاسیم مانند سیب، نارنگی، لیمو، گریپ فروت، گیلاس، توت فرنگی، هلو، آناناس، هندوانه، تمشک و زغال اخته استفاده نمایند. موز، خرما، کیوی، گلابی، آلو، شلیل، زردآلو، طالبی و خربزه دارای پتاسیم بالا هستند. موز میوه ای است که قند و پتاسیم بالایی دارد و در بیماران مبتلا به دیابت و کلیوی منع مصرف دارد. کدو حلوایی هم جزو سبزی ها به شمار میرود که هم نشاسته بالا (مضر برای دیابتیک) و هم پتاسیم بالایی دارد (مضر برای کلیوی). خیار، کاهو، گل کلم، پیاز، فلفل، کدو، بادمجان و شلغم جزو سبزی های مطمئن هستند.
منبع:هفته نامه سلامت
/ج
منبع: راسخون